تۆڕی شارە داهێنەرەکان
تۆڕی شارە داهێنەرەکانی یونسکۆ (رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکانی پەروەردەیی و زانستی و کولتووری) دەستپێشخەرییەکی جیهانییە کە لە ساڵی ٢٠٠٤ دەستیپێکردووە، ئامانجی تۆڕەکە بەرەوپێشبردنی هاوکارییە لە نێوان ئەو شارانەی کە داهێنانیان وەک هۆکارێکی ستراتیژی بۆ گەشەپێدانی بەردەوامی شارەکان دەستنیشانکردووە. ئەو شارانەی کە پەیوەندی بە تۆڕەکەوە دەکەن، بەهۆی هەوڵەکانیانەوە ناسراون لە دانانی پیشەسازییەکانی داهێنان و کولتووری لە دڵی پلانەکانی گەشەپێدانیان.
تۆڕی شارە داهێنەرەکانی یونسکۆ حەوت بواری داهێنەرانە لەخۆدەگرێت:
1. کاری دەستی و هونەری فۆلکلۆر
2. دیزاین
3. فیلم
4. خواردن
5. ئەدەبیات
6. هونەری میدیا
7. مۆسیقا
شارەکانی ناو ئەم بوارانە هاوکاری دەکەن و ئەزموون و زانیاری و باشترین پراکتیزەکان دەگۆڕنەوە بۆ بەکارهێنانی هێزی کولتوور و داهێنان بۆ گەشەپێدانی بەردەوام. هەر شارێک لەناو تۆڕەکەدا پلانی تایبەتی خۆی دادەڕێژێت لەسەر بنەمای خاڵە بەهێزەکان و خواستەکانی لەناو بوارە داهێنەرە هەڵبژێردراوەکەیدا.
پلانی شاری داهێنەر بە شێوەیەکی گشتی دەستپێشخەری جۆراوجۆر لەخۆدەگرێت وەک:
1. پێشخستنی فرەچەشنی کولتووری و گشتگیری.
2. پاڵپشتیکردنی هونەرمەندانی ناوخۆیی و پیشەسازییە داهێنەرەکان.
3. پەرەپێدانی داهێنان و کارگێڕی لەناو کەرتی داهێنەردا.
4. بوژاندنەوەی ناوچە شارییەکان لە ڕێگەی دەستپێشخەرییە کولتوورییەکانەوە.
5. بەرزکردنەوەی پاراستن و پێشخستنی میراتی کولتووری.
6. ئاسانکاری بۆ ئاڵوگۆڕی کولتووری و هاوکاری لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی.
بەگشتی، تۆڕی شارە داهێنەرەکانی یونسکۆ وەک سەکۆیەک بۆ شارەکان بۆ هاوبەشکردنی ئەزموونەکان، فێربوون لە یەکتر، و هاوکاریکردن بۆ بەکارهێنانی هێزی گۆڕینی کولتوور و داهێنان بۆ گەشەپێدانی بەردەوامی شارەکان کاردەکات.
شارە داهێنەرەکانی ئێران
لە دوایین نوێکردنەوەم لە مانگی یەکی ساڵی ٢٠٢٢، ئێران چەند شارێکی هەیە کە وەک بەشێک لە تۆڕی شارە داهێنەرەکانی یونسکۆ دەستنیشان کراون. ئەم شارانە بەهۆی بەشداریکردنیان لە بوارە جۆراوجۆرەکانی داهێنەردا ناسێنراون. لێرەدا هەندێکیان دەخەینەڕوو:
1- ئیسفەهان – دیزاین: ئیسفەهان بە میراتی دەوڵەمەندی کولتووری ناسراوە، لەوانە تەلارسازی و کاری دەستی، پلاندانانی شار. وەک شارێکی داهێنەری دیزاینی یونسکۆ دەستنیشان کراوە وەک ڕێزلێنانێک بۆ هەوڵەکانی بۆ پێشخستنی دیزاین وەک بزوێنەری گەشەپێدانی بەردەوام.
2. ڕەشت – خواردنی خواردن: ڕەشت پایتەختی پارێزگای گیلان بە نەریتە هەمەچەشنەکانی چێشتلێنان و کولتوری دەوڵەمەندی خواردنی بەناوبانگە. وەک شارێکی داهێنەری خواردنی یونسکۆ ناسێنراوە بەهۆی هەوڵەکانی بۆ پێشخستنی کولتوری خۆراک و کشتوکاڵی بەردەوام و داهێنانی چێشتلێنان.
3. هەمەدان – هونەری دەستی و هونەری فۆلکلۆر: هەمەدان، یەکێکە لە کۆنترین شارەکانی جیهان کە بەردەوام نیشتەجێیە، نەریتێکی دوور و درێژی هەیە لە کاری دەستی و هونەری فۆلکلۆر. وەک شارێکی داهێنەری یونسکۆ بۆ پیشەسازی و هونەری فۆلکلۆر دەستنیشان کراوە وەک ڕێزلێنانێک بۆ هەوڵەکانی بۆ پاراستن و پێشخستنی پیشە دەستییە نەریتییەکان، وەکو فەرش بونی، کۆفە و کاری کانزا.
ئەم شارانە لە نێو ئەوانی دیکە لە ئێران، لە ڕێگەی بەشداریکردنیان لە تۆڕی شارە داهێنەرەکانی یونسکۆ، ڕۆڵێکی چارەنووسساز لە پێشخستنی فرەچەشنی کولتووری، داهێنان و گەشەسەندنی بەردەوام چ لە ناوخۆی وڵات و چ لەسەر شانۆی جیهانیدا دەگێڕن.
مۆدێرن مێد تۆر(MMT) باشترین دەرفەت بۆ سەردانی شارە داهێنەرەکانی ئێران بۆ گەشتیارانی نێودەوڵەتی لە هەموو جیهانەوە دەڕەخسێنێت.
